«بی‌داد» فیلمی درباره آوازخوانی زنان و در برابر آپارتاید جنسیتی، تحسین در کارلووی‌واری و محاکمه در تهران
در تیرماه ۱۴۰۴، قوه قضاییه جمهوری اسلامی احکام سنگینی علیه عوامل فیلم سینمایی «بی‌داد» صادر کرد. این فیلم به کارگردانی سهیل بیرقی، اثری جسورانه درباره‌ی زنی است که در خیابان آواز می‌خواند؛ روایتی که به‌دلیل نمایش آواز زن و بی‌حجابی، از سوی نهادهای امنیتی به «تشویق به فساد»، «تبلیغ علیه نظام» و «ترویج محتوای مبتذل» متهم شده است.
این فیلم، تنها یک اثر هنری نیست؛ بلکه صدای اعتراضی است در دل جنبش زنان ایرانی که سال‌هاست در برابر آپارتاید جنسیتی ایستاده‌اند؛ از حق آوازخوانی تا حق انتخاب و آزادی پوشش.
آواز زنان؛ سیاسی‌ترین جرم فرهنگی؟
پس از انقلاب ۱۳۵۷، آوازخوانی زنان در حضور مردان یا پخش از رسانه‌ها رسما ممنوع شد. رژیم جمهوری اسلامی همواره کوشیده صدای زنان را از عرصه عمومی حذف کند. اما در سال‌های اخیر، زنان ایرانی با مقاومت‌های فردی و جمعی، از انتشار ویدیوهای آواز در فضای مجازی تا اجرای محدود در محافل خصوصی و اخیرا و پس از آغاز انقلاب «زن زندگی آزادی» در خیابانها این تابو را به چالش کشیده‌اند.
فیلم «بی‌داد» در همین زمینه ساخته شده است: روایت زنی که نمی‌خواهد صدایش را پس بگیرد. همین موضوع سبب شده دستگاه قضایی رژیم اسلامی، اثر را به ترغیب به اعمال منافی عفت و تولید محتوای مبتذل متهم کند.
بی‌حجابی؛ از واقعیت خیابان تا قاب سینما
یکی دیگر از حساسیت‌های اصلی فیلم «بی‌داد» به نمایش بی‌حجابی زنان بازمی‌گردد. در بخشی از فیلم، زنان بدون حجاب اجباری ظاهر می‌شوند؛ بازتابی صریح از تغییرات اجتماعی در ایران پس از اعتراضات گسترده انقلاب «زن زندگی آزادی». در نگاه حاکمیت، این نمایش، نه بازتاب واقعیت، بلکه حرکتی تحریک‌آمیز علیه نظم دینی و مبتنی بر آپارتاید جنسیتی تلقی شده است.
احکام صادرشده برای عوامل فیلم
بر اساس گزارش رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی، دادگاه انقلاب احکام زیر را برای عوامل اصلی فیلم صادر کرده است:
سهیل بیرقی (کارگردان): ۴ سال و ۳ ماه حبس به اتهام تشویق به فساد و تولید محتوای مبتذل (قابل تبدیل به جزای نقدی)
لیلی رشیدی (بازیگر): ۹۱ روز حبس به اتهام تبلیغ علیه نظام (تبدیل به جزای نقدی)
سروین ضابطیان (بازیگر): ۹۱ روز حبس با تعلیق پنج‌ساله به اتهام ترغیب به اعمال منافی عفت
دیگر عوامل (امیر جدیدی، علی ملاقلی‌پور، پیمان شادمان‌فر): تبرئه شده‌اند
تمامی محکومان می‌توانند ظرف ۲۰ روز به احکام اعتراض کنند.
فیلمی در امتداد جنبش نوین رهایی زن و یک انقلاب زنانه در ایران
فیلم «بی‌داد» بازتابی است از مسیر پر تلاطم زنان ایرانی در سال‌های اخیر با جسارت هر چه بیشتر پیموده‌اند. از ۸ مارس ۵۷ روز جهانی زن و تظاهرات علیه فرمان خمینی به حجاب، از دختران خیابان انقلاب تا زنانی که به پشتوانه انقلاب زن زندگی آزادی، بی‌حجاب در خیابان راه می‌روند یا آواز می‌خوانند، شاهد شکل‌گیری نوعی مقاومت روزمره و کاملا مؤثر هستیم که بر بستر یک انقلاب زنانه جاری است. «بی‌داد» این واقعیت را از خیابان به قاب سینما آورده، و همین برای محکوم‌شدنش کافی بوده است.
تضاد جهانی و داخلی؛ تحسین در کارلووی‌واری، محاکمه در تهران
در حالی که دادگاه انقلاب عوامل این فیلم را محکوم میکند، «بی‌داد» به بخش مسابقه جشنواره بین‌المللی کارلووی واری در جمهوری چک راه یافته است؛ جشنواره‌ای معتبر که توجه جهانی را به این اثر جلب کرده است. تضادی آشکار میان برخورد داخلی و استقبال جهانی از فیلمی که صدای سرکوب‌شده زنان ایران و فریاد علیه آپارتاید جنسیتی را به گوش دنیا می‌رساند.
«بی‌داد» نه فقط یک فیلم، بلکه سندی است از تقابل زنان ایرانی با قوانین تا مغز استخوان ضد زن و تبعیض آمیز. برخورد قضایی با آن، تلاشی برای ترساندن هنرمندان و محدود کردن بازتاب واقعیات اجتماعی است. اما همین برخوردها ثابت می‌کنند که پیام فیلم به هدف خورده است: افشای آپارتاید جنسیتی‌ای که تلاش میکند زنان را ساکت، سانسور و تسلیم سازد.
اما زن ایرانی دیگر ساکت نمی‌ماند. او می‌خواند، می‌نویسد، و در قاب سینما یا کوچه‌های شهر، صدای خود، حق انتخاب و آزادی خود را از آنِ خود میکند.
